Something from Nothing: The Art of Rap - Recenzja

Poszłam na „Sztukę Rapu ” z ogromnymi oczekiwaniami. Przede wszystkim dlatego, że film ten zrobił ktoś, kto dla mnie jest swoistym wzorem - były członek gangu Hoover Crips, który z ulicznego przestępcy zamienił się w profesora. Subkultura hip-hopowa dopiero od niedawna zaczęła być traktowana przez środowiska akademickie poważnie. Znamienne jest to, że Ice-T należy do obu tych środowisk. Swoją osobą udowodnił on, że raperzy mogą mieć potencjał, że to ludzie z inteligentni oraz pełni pasji. Po Ice-T, jak i po zaproszonych przez niego gościach mogłam się spodziewać filmu ciekawego i inspirującego. Czy taki był, napiszę w dalszej części recenzji.

„Sztuka Rapu” to dokument będący opowieścią o rzemiośle, o tworzeniu, o pasji. Temat subkultury hip-hopowej został w nim potraktowany wybiórczo. Reżyser produkcji skupił się w swoim dziele na rzemiośle MC. Film składa się z wywiadów prowadzonych w bardzo luźny sposób, w niektórych momentach przyjmują one konwencję „kumpelskiej” rozmowy. Wywiady te przeprowadzane są z ikonami amerykańskiego rapu. Pytania zadaje sam Ice-T i to on jest tu głównym narratorem, jednak każdy artysta, z którym rozmawia przejmuje tę funkcję w momencie kiedy opowiada o sobie w kontekście tworzenia rapu i współtworzenia subkultury hip-hopowej. Pytania się powtarzają, pokazują to samo zagadnienie z różnych punktów widzenia. U każdego MC proces tworzenia swoich tekstów przebiega w trochę inny sposób, każdy z nich ma też coś innego do przekazania światu. 

Produkcja jest przekrojem idei, emocji, opinii na temat muzyki hip-hopowej. Warto jednak zauważyć w zbiorze tych wszystkich wypowiedzi wspólne elementy. Po pierwsze dla wszystkich gości Ice-T, rap jest czymś więcej niż samym dźwiękiem, czy słowem. Oni wraz z rapem przejęli hip-hopowy styl życia. Każdy z nich próbuje osiągnąć doskonałość w swoim fachu. 

Ice-T zabrał widza w podróż po Stanach Zjednoczonych Ameryki, po ulicach i osiedlach amerykańskich metropolii. To one są kolebką subkultury hip-hopowej, miejscem gdzie wszystko się zaczęło. Podążał on tropem dwóch Wielkich Migracji XX wieku. Było to dla mnie niezwykle czytelne, także dlatego, że zaprezentował Wschodnie i Zachodnie Wybrzeże pomijając Brudne Południe.

Pierwsza Wielka Migracja ludności afro amerykańskiej (ale nie tylko, bowiem do tej grupy można też zaliczyć np.  Latynosów) nastąpiła z agrarnego Południa na Wschodnie Wybrzeże, którego ośrodkiem był Nowy Jork. Druga Wielka Migracja w Stanach Zjednoczonych Ameryki  zaprowadziła masy ludzi  do rozwijającej się pod względem przemysłowym Californii. Łatwo zauważyć w produkcji, że Ice-T podąża właśnie tym szlakiem.

Warto zwrócić w filmie uwagę na piękne zdjęcia i  niebanalne ujęcia. Szerokie plany, ujęcia z góry na przedstawiane miasta pozwalały oddać ich estetykę oraz klimat (choćby bardzo rozwinięty pod względem infrastruktury, pełen drapaczy chmur Nowy Jork w kontraście do ponurego, zaniedbanego Detroit). Jazdy kamery tworzyły wrażenie odbywania swego rodzaju podróży... Razem z autorem filmu lataliśmy do miast i wybieraliśmy się w nich na przejażdżki samochodem.

Interesującym mnie osobiście tropem w filmie była kwestia oryginalności w „sztuce”, która właściwie polega na zapożyczeniach i odwołaniach do innych dzieł. Z jednaj strony bowiem wspomniane jest, że w hip-hopie ważna jest oryginalności, z drugiej zaś, że muzyka tejże subkultury polega na odwołaniach do korzeni. Rap to rodzaj sztuki, który jest dialogiem, to swoisty hipertekst, dlatego też wciąż mam poczucie, jak pewnie i wielu pokornych jego odbiorców, że wiem za mało, że słyszałam za mało. 

W filmie nie ma nic wymuszonego, mimo profesjonalnego wykonania pod względem technicznym, odbiorca może zobaczyć prawdziwe ulice wielkich amerykańskich miast, studia nagrań, domy. Warto też zwrócić uwagę na poczucie humoru. Rap charakteryzuje się ironią, sarkazmem, dystansem do siebie i właśnie poczuciem humoru. Podobało mi się, że w filmie te elementy także były widoczne. Urzekła mnie też naturalność  zachowań, wypowiedzi osób występujących w produkcji. Jako odbiorca odniosłam wrażenie, że Ice-T dał swoim gościom ogromną swobodę. Ceną za ową swobodę były czasem zbyt długie ujęcia hip-hopowej „nawijki”, które momentami stawały się nużące.

W „Sztuce Rapu” pojawiło się też parę elementów, które dla mnie były nie do końca zrozumiałe, np. postawienie Kanye’go Westa obok artystów takich jak Rakim, Afrikaa Bambaataa, czy Nas. Muzycznemu rzemiosłu Westa, czy jego umiejętnościom producenckim nie mogę nic zarzucić, a jego rap zaprezentowany w filmie był dla mnie porywający. Zawsze jednak miałam pewne wątpliwości co do głębi jego przekazu i ogólnie mówiąc autentyczności, która jest dla mnie jednym z głównych wyznaczników dobrej muzyki hip-hopowej.

W filmie brakowało mi też rozwinięcia niektórych lekko tylko nakreślonych zagadnień. Rap to nie jedynie słowo, ale też bit, rytm. O tym było w mojej opinii trochę za mało. Zrozumiałam zamysł twórcy obrazu, który jak sądzę polegał na pokazaniu jednego filaru subkultury hip-hopowej – mc’ingu, ale wspomniany został też beatboxing i dj`ing. Te dwa elementy zostały potraktowane nazbyt naskórkowo. Czysto subiektywnie to ujmując, zabrakło mi w dziele Ice-T muzyki, dla mnie mogłoby jej być, zarówno w ujęciu teoretycznym jak i praktycznym, dużo więcej. Podtytuł produkcji to  „Coś z Niczego”. Myślę, że dlatego wspomniany został beatboxing i dj’ing, aby pokazać, że pod względem czysto materialnym hip-hop naprawdę powstał „z niczego”. Subkultura ta została stworzona przez ducha, emocje, idee oraz korzenie tkwiące głęboko w historii „Czarnej Ameryki”. To stanowczo zostało w „Sztuce Rapu” oddane.

Konkludując, produkcja Ice-T była dla mnie ciekawa i inspirująca, pokazała ona subiektywne spojrzenie wielu osób na rap i hip-hop. Wyrażała ogromny szacunek do subkultury hip-hopu i uważam, że stała się hołdem dla jej sztuki i artystów. Jestem pewna, że wrócę do tego filmu i spiszę z niego niektóre wypowiedzi. Znalazło się w nim bowiem wiele „złotych myśli” i cennych informacji.

Autor tekstu: Natalia Gołębiowska